Elk station haar imago

Ontbreken van een plaatsgevoel

Bij multimodale knooppunten draait het om het slim koppelen van netwerken, zodat de gebruikers ervan uit meerdere opties van vervoer kunnen kiezen. Maar hierin schuilt ook een gevaar; stations zijn nog wel eens doorgangsgebieden met een omgekeerde balans tussen vervoer en verblijf. Plekken waar problemen zich opstapelen, bijvoorbeeld omdat er veel grote verkeersstromen samenkomen, de auto domineert of de routing en oriëntatie voor diverse gebruikers onoverzichtelijk is.

Aan verschillende stationsgebieden in Nederland wordt dan ook gesleuteld; dit varieert van beheer en kleine aanpassingen voor kwaliteitsverbetering tot grote(re) ingrepen of investeringen, bijvoorbeeld op het gebied van de bouwopgave, mobiliteit en duurzaamheid. Hier liggen kansen om de aanwezigheid van instappers om te zetten naar het creëren van potentie.

Makeover

In Nunspeet en Hoorn, twee steden met 27.000 versus 75.000 inwoners, is meer dan een opknapbeurtje van de stationsomgeving nodig. Hier worden grotere gebaren gevraagd, die ingrijpen op de bestaande stedelijke structuur en dus zal er gekookt moeten worden met goede ingrediënten, in de juiste verhoudingen toegevoegd en voorzien van een vleugje inspiratie.

De vraag daarbij is waarop het beste kan worden ingezet (denk aan een goede programmamix, openbare ruimte op orde, ontvlechten van verkeersstromen), maar ook hoe de ontwikkeling vervolgens vlot te trekken. Soms beperkt een stationsopgave zich tot het stationsgebouw dat te maken heeft met leegstand en daarmee verloren grandeur. Veel vaker nog mist een heldere identiteit van de omgeving en valt er dus veel te winnen als de ambitie voor een gebied in een pakkende en afgewogen visie wordt geformuleerd.

Impact auto

Wat opviel bij het formuleren van de stationsopgaven van Nunspeet en Hoorn was de enorme impact van de auto. In het ene geval omdat een hoofdverkeersader van het dorp dwars door het gebied heen loopt en een kwalitatieve ontwikkeling van de stationsknoop in de weg staat (Nunspeet). In het andere geval omdat een hoog opgelopen parkeerdiscussie leek te resulteren in een grote bovengrondse parkeergarage voor P+R - voor forenzen, toeristen en bezoekers - op het station, wat niet de oplossing kan zijn voor een hoogwaardige stationsontwikkeling (Hoorn).

Beide gebieden hadden een integrale visie voor de omgeving van het station nodig, waarbij de verbinding met andere schaalniveaus wordt gemaakt. Bovenal was het wenselijk om de kwaliteiten en kansen van de stationslocatie in samenhang te beschouwen.

Onze ontwerpteams hebben met hun deelonderzoeken bijgedragen aan de eerste stappen in dit proces.

Intelligente ontwerpoplossingen

Wat voor ontwerpoplossingen vormen een antwoord op de complexiteit aan vraagstukken bij  stationslocaties? Het antwoord is divers, zoals:

Het realiseren van een stedelijke programmamix. Het toevoegen van maatschappelijke en economische lading aan het OV-knooppunt. Het toekennen van waarde door bijvoorbeeld het stationsgebied als een dorpsentree of poort naar het omliggende landschap vorm te geven. Het inrichten van de buitenruimte, specifiek als plek voor voetgangers en fietsers. Maar ook het opheffen van de barrière van het spoor middels een overkluizing, ondertunneling of verplaatsing van een gelijkvloerse kruising.

Met een combinatie van oplossingen is er voor ieder station een narratief te ontwikkelen dat locatiespecifiek is en waarmee uit te leggen is waarom je iets met de stad wil en wat dit oplevert.

Verzilveren van de ruimte

Een station vormt een belangrijk vertrekpunt van denken over de ontwikkeling van een stad of dorp, het verzilveren van de ruimtelijke potentie van openbaar vervoer en het beter benutten van ruimte. Het ontwikkelen hiervan kan een geweldige positieve impact op de stad en haar bewoners hebben. Wat dan wel nodig is, is om een aansprekend verhaal over de betekenis, de programmering en de vormgeving van een stationsgebied te hebben. Ook is het nodig om stadsgesprekken te voeren, voor het echte plannen zijn. Met dit laatste zijn verschillende gemeenten nog steeds voorzichtig, omdat het ook zo mis kan gaan. Toch zullen we moeten blijven oefenen, want wie niets doet organiseert uiteindelijk zijn eigen weerstand.